Nederlandse overheid streeft naar 75% digitaal mkb

De Nederlandse overheid heeft een ambitieuze doelstelling neergezet voor de digitale transformatie van het mkb. In de kabinetsstrategie Digitale Economie is vastgelegd dat in 2030 minstens 75% van de mkb-bedrijven geavanceerde digitale technologieën gebruikt, zoals cloud computing, kunstmatige intelligentie (AI) en big data. Ter vergelijking: het streven is ook dat 95% van het mkb in 2030 een basisniveau van digitalisering bereikt (ten opzichte van circa 75% nu). Deze doelen sluiten aan bij de Europese digitale ambities voor 2030 en moeten ervoor zorgen dat Nederland bij de koplopers in Europa blijft horen op het gebied van mkb-digitalisering.

Huidige digitaliseringsgraad van het mkb (CBS-cijfers)

Uit recente cijfers blijkt dat de digitalisering binnen het Nederlandse mkb gestaag toeneemt, maar dat er nog ruimte voor groei is. Ongeveer 80% van de mkb-bedrijven had in 2022 een basisniveau van digitale intensiteit bereikt. Dit “basisniveau” houdt in dat een bedrijf ten minste enkele essentiële digitale toepassingen inzet (bijvoorbeeld een deel van de administratie, online verkoop of automatisering van processen). De adoptie van meer geavanceerde technologieën blijft echter achter. Zo gebruikte in 2021 ongeveer 60% van de mkb’s cloud-diensten, slechts 13% paste AI toe en circa 27% analyseerde big data. Deze CBS-statistieken tonen aan dat de meerderheid van de kleine en middelgrote bedrijven weliswaar digitaal actief is, maar dat echt geavanceerde digitalisering (zoals AI-toepassingen) nog niet breed is doorgedrongen. Het halen van de 75%-doelstelling in 2030 vergt dus een versnelling van de adoptie van dergelijke technologieën. Dit kan worden bevorderd door extra subsidies, educatieve initiatieven en samenwerkingen tussen overheid en bedrijfsleven om ondernemers beter te ondersteunen in hun digitaliseringsproces.

Subsidieregelingen ter ondersteuning van mkb-digitalisering

Om mkb-ondernemers te helpen bij hun digitale transitie, zijn er verschillende subsidieregelingen (nationaal en regionaal) opgezet. In het betreffende artikel worden drie regelingen genoemd; hieronder de juistheid en actualiteit daarvan:

Digitalisering MKB-regeling (Mijn Digitale Zaak)

Dit verwijst waarschijnlijk naar de subsidie “Mijn Digitale Zaak”, een tijdelijke regeling van RVO voor mkb-bedrijven met maximaal 50 werknemers. Deze subsidie dekte 50% van de kosten van digitaliseringsadvies of -investeringen, tot een maximum van €2.500 (waarvan max €500 voor advies). In 2022 is dit initiatief gestart (een pilot tot eind 2022) en in 2023 vond een nieuwe aanvraagronde plaats (medio mei–juli 2023, met een budget van €870.000). Deze regeling is inmiddels afgesloten voor nieuwe aanvragen (de laatste ronde sloot in juli 2023). Het was dus een actuele subsidie in 2022–2023, maar is op dit moment niet meer open. Mogelijk komen er opvolgers of nieuwe vouchers voor mkb-digitalisering, maar expliciet de “Digitalisering MKB-regeling” loopt niet doorlopend.

MIT-regeling (Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren)

De MIT-regeling is een bestaande, jaarlijks terugkerende subsidie gericht op het stimuleren van innovatie bij het mkb. Deze regeling is actueel en nog steeds van kracht. Via de MIT worden mkb-innovatieprojecten ondersteund, vaak in samenwerking met regionale overheden of topsectoren. De regeling kent verschillende instrumenten (zoals haalbaarheidsstudies, R&D-samenwerkingsprojecten, kennisvouchers, etc.) waarmee bedrijven subsidie kunnen krijgen voor ontwikkeling van nieuwe producten, diensten of processen. Het doel is om innovatie bij het mkb over regiogrenzen heen te stimuleren en aan te laten sluiten bij de landelijke innovatieagenda’s. De MIT wordt jaarlijks opengesteld; voor 2024 is bijvoorbeeld weer budget aangekondigd (meestal openen de loketten in het voorjaar/zomer). De regeling genoemd in het artikel is dus correct en actueel – de MIT is een breed ingezette innovatiesubsidie waar ook digitaliseringsprojecten onder kunnen vallen, mits die innovatief zijn.

SDE++ (Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie)

Deze subsidieregeling bestaat inderdaad, maar is geen specifieke digitaliseringssubsidie. De SDE++ is gericht op duurzaamheid en klimaat: zij subsidieert bedrijven en organisaties die grootschalig hernieuwbare energie opwekken of de CO₂-uitstoot verminderen. Denk aan investeringen in zonnepanelen, windenergie, geothermie, elektrificatie of CO₂-afvang. Hoewel digitalisering een rol kan spelen bij energie-innovaties (bijvoorbeeld slimme energiesturing), wordt SDE++ in de kern niet ingezet om digitaliseringstrajecten te financieren. Het noemen van de SDE++ in een rijtje met digitaliseringssubsidies is dus enigszins misplaatst. Toch kan digitalisering een indirecte rol spelen bij verduurzaming, bijvoorbeeld door slimme energiebeheersystemen, efficiëntere productielijnen en geavanceerde data-analyse om energieverbruik te optimaliseren. In die zin kunnen sommige digitaliseringsinitiatieven bijdragen aan de doelstellingen van SDE++. De regeling is actueel (er zijn jaarlijks nieuwe rondes, bijv. een openstelling in 2024), maar het is belangrijk te beseffen dat SDE++ vooral relevant is voor mkb’ers die willen verduurzamen, niet voor algemene digitaliseringsprojecten.

Uitdagingen en risico’s bij digitalisering van mkb-bedrijven

Digitalisering biedt mkb-bedrijven veel kansen, maar de overstap naar nieuwe technologieën verloopt niet altijd soepel. Veel ondernemers onderschatten de complexiteit, kosten en tijdsinvestering die hiermee gepaard gaan. Daarnaast worden risico’s zoals cyberveiligheid en veranderingsmanagement soms pas laat onderkend. Hoewel digitalisering veel kansen biedt, kampt het mkb met diverse uitdagingen en risico’s bij het doorvoeren van digitale veranderingen:

• Beperkte kennis en digitale vaardigheden: Veel ondernemers en medewerkers beschikken niet over de juiste digitale vaardigheden, waardoor projecten stroef kunnen verlopen.
• Cybersecurity en digitale veiligheid: De toename van digitalisering brengt risico’s zoals cyberaanvallen, datalekken en systeemuitval met zich mee. Ruim driekwart van de Nederlandse mkb’ers is al eens slachtoffer geweest van cybercriminaliteit.
• Implementatiekosten en onzekerheid over rendement: Digitalisering vergt vaak een forse investering, terwijl het rendement niet altijd direct zichtbaar is.
• Gebrek aan tijd en organisatorische capaciteit: Veel ondernemers missen de tijd en interne kennis om digitalisering succesvol door te voeren.
• Weerstand bij medewerkers en veranderingsmanagement: Als medewerkers niet goed worden meegenomen in digitale veranderingen, kunnen projecten falen.

Praktijkvoorbeelden uit het mkb

Positieve voorbeelden:

• Change Hairstyling heeft AI toegepast om klanten te herinneren aan afspraken, wat resulteerde in hogere klantloyaliteit en omzet.
• Ridders Kaashuis optimaliseerde de online strategie met hulp van een digitale werkplaats en zag een toename in online verkopen.

Negatieve voorbeelden:

Mislukt ICT-project door interne weerstand

Een belangrijke les voor veel mkb-bedrijven is dat technologie zonder draagvlak kan mislukken. In de logistieke sector heeft bijna 30% van de bedrijven een digitaliseringsproject zien stranden, bijvoorbeeld bij de invoering van een nieuw IT-systeem of ERP.

Een concreet voorbeeld is Ploeger Logistics, dat een IT-implementatie zag falen omdat medewerkers niet goed werden meegenomen in de verandering. Zulke “ICT-debacles” tonen aan dat technologie alleen niet genoeg is; medewerkers moeten worden getraind en gemotiveerd om met nieuwe systemen te werken. Inmiddels besteden bedrijven als Ploeger extra aandacht aan het opleiden van digi-coaches, die collega’s stap voor stap begeleiden en weerstand helpen verminderen.

Dit benadrukt een belangrijk risico: digitalisering zonder menselijk maatwerk kan leiden tot verspilde kosten en frustratie.

Cyberaanval legt mkb-bedrijf plat

Helaas zijn er talrijke voorbeelden van mkb-bedrijven die door onvoldoende digitale beveiliging het slachtoffer werden van cybercrime. Zo zijn er gevallen bekend van lokale productiebedrijven en groothandels die slachtoffer werden van ransomware, waardoor hun bedrijfsvoering dagen tot weken stil kwam te liggen.

Uit sectorrapporten blijkt dat meer dan driekwart van de mkb-bedrijven de afgelopen jaren te maken heeft gehad met cybercriminaliteit. Een ransomware-aanval kan alle digitale systemen versleutelen; bedrijven komen pas weer bij hun data na het betalen van losgeld (wat sterk afgeraden wordt) of het herstellen van backups (mits die beschikbaar zijn).

De schade kan fors oplopen – gemiddeld €270.000 per incident voor een mkb-bedrijf. Een berucht voorbeeld uit 2021 betrof een regionaal familiebedrijf dat na een hack wekenlang geen producten kon leveren en uiteindelijk klanten verloor. Dit onderstreept hoe cruciaal het is dat mkb’ers naast digitalisering óók investeren in cybersecurity. Bedrijven die dat nalaten, lopen het risico dat één cyberincident hun jaren aan digitale vooruitgang tenietdoet.

Samenvattend

Samenvattend: Digitalisering kan voor mkb-bedrijven zeer waardevol zijn – er zijn genoeg positieve voorbeelden van ondernemingen die dankzij digitalisering groeien, efficiënter werken of nieuwe markten bereiken. Tegelijk zijn er valkuilen en negatieve ervaringen bekend, meestal gekoppeld aan gebrek aan kennis, draagvlak of beveiliging. Door lering te trekken uit deze praktijkvoorbeelden (zowel succesverhalen als mislukkingen) kunnen mkb-ondernemers zich beter voorbereiden. Feit is dat de overheid de lat hoog legt richting 2030, en dat veel mkb’ers nog een inhaalslag moeten maken. Met de juiste ondersteuning (advies, subsidies) en aandacht voor de genoemde uitdagingen – zoals cybersecurity en personeelstraining – kan het merendeel van het mkb de komende jaren hopelijk de vruchten plukken van verdere digitalisering. Bronnen: De gegevens en voorbeelden zijn onderbouwd met recente bronnen, waaronder officiële cijfers van het CBS en Rijksoverheid (voor overheidsdoelstellingen en digitaliseringspercentages)​

Conclusie

Digitalisering biedt kansen, maar de transitie verloopt niet zonder uitdagingen. De praktijkvoorbeelden laten zien dat succes vaak afhangt van een goede voorbereiding, betrokken medewerkers en voldoende ondersteuning. Bedrijven die investeren in digitale vaardigheden en cyberveiligheid plukken hier uiteindelijk de vruchten van, terwijl onvoldoende planning kan leiden tot mislukkingen en financiële schade. De overheid biedt verschillende subsidies en regelingen, maar mkb’ers moeten ook zelf investeren in kennis, beveiliging en verandermanagement. Met de juiste strategie kan het mkb de komende jaren de vruchten plukken van verdere digitalisering.