04/02/2025
Vanaf 2 februari 2025 zijn in de gehele Europese Unie strenge verboden van kracht op bepaalde toepassingen van kunstmatige intelligentie (AI). Deze maatregelen maken deel uit van de Europese AI-verordening (AI Act), die sinds augustus 2024 gefaseerd wordt ingevoerd. Het doel is om de economische kansen van AI te benutten, terwijl de veiligheid en betrouwbaarheid van de technologie worden gewaarborgd.
Een van de meest opvallende verboden is het gebruik van AI-systemen voor sociale scoring, waarbij mensen worden beoordeeld of gerangschikt op basis van hun sociaal gedrag of persoonlijke kenmerken. Dergelijke systemen, die kunnen leiden tot nadelige behandeling, zijn vanaf nu verboden in de EU. Ook AI-toepassingen die emotieherkenning gebruiken in werkomgevingen of onderwijsinstellingen zijn niet langer toegestaan.
Daarnaast verbiedt de nieuwe wetgeving het gebruik van AI voor manipulatieve of misleidende technieken die gedragsverandering teweegbrengen. Realtime biometrische identificatie op afstand in openbare ruimtes, bijvoorbeeld voor rechtshandhaving, is eveneens aan banden gelegd, met uitzondering van zeer beperkte gevallen. Ook AI-systemen die risicobeoordelingen maken voor strafbare feiten op basis van profilering zijn verboden.
Balans tussen innovatie en veiligheid
Minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken benadrukt het belang van deze nieuwe regels: “We streven naar AI-modellen die voldoen aan Europese normen en waarden. Dit draagt niet alleen bij aan een veilige werking van de technologie, maar ook aan het beter benutten van innovatiekansen voor ondernemers. Met deze verboden zetten we een belangrijke stap in het beschermen van burgers tegen ongewenste risico’s, terwijl we ruimte houden voor bedrijven die werken aan laag-risico AI-toepassingen.”
De AI-verordening biedt niet alleen waarborgen voor consumenten, maar ook kansen voor ontwikkelaars en ondernemers. Het bevat afspraken over de werking van AI in producten en diensten, eisen voor risicovolle toepassingen en ondersteuning voor het midden- en kleinbedrijf (mkb).
Fasegewijze invoering
De AI-verordening trad op 1 augustus 2024 in werking, maar de verschillende onderdelen worden stapsgewijs geïmplementeerd. Dit geeft ontwikkelaars en aanbieders van hoog-risico AI de tijd om hun systemen aan te passen aan de nieuwe eisen.
- 2 februari 2025: Verboden op bepaalde AI-toepassingen, zoals sociale scoring en emotieherkenning.
- 2 augustus 2025: Eisen voor AI-modellen voor algemene doeleinden (general purpose AI).
- 2 augustus 2026: Eisen voor hoog-risico AI-toepassingen en transparantieverplichtingen.
- 2 augustus 2027: Eisen voor hoog-risico AI-producten; de volledige AI-verordening wordt van kracht.
- 2 augustus 2030: Eisen voor hoog-risico AI-systemen bij overheidsorganisaties die vóór augustus 2026 op de markt zijn gebracht.
Toezicht en handhaving
Nationale toezichthouders zijn verantwoordelijk voor het controleren van de naleving van de verboden en eisen. De Europese Commissie houdt toezicht op grote AI-modellen die voor meerdere doeleinden kunnen worden ingezet.
Met deze nieuwe regels zet de EU een belangrijke stap in het reguleren van AI, met oog voor zowel innovatie als de bescherming van fundamentele rechten en waarden.
